Droge dooradering en struweel­vogels

Binnen deze beheertypes is het belangrijk om verschillende soorten maatregelen te nemen om vogels aan te trekken en daarmee de biodiversiteit te verhogen. (Dekker, Lageschaar, & Gommer, 2022). Een aantal soorten maken namelijk gebruik van zowel het leefgebied droge dooradering als akker- en/of weiland, waardoor alleen maatregelen in de droge dooradering niet genoeg zijn om deze doelsoorten aan te trekken. Dit geldt bijvoorbeeld voor de geelgors, houtduif, kerkuil, kneu, kramsvogel, patrijs, ringmus, roek, spreeuw en torenvalk. In 2022 is het Aanvalsplan Landschap gelanceerd, waarin er in 2030 gestreefd wordt naar 5% landschapselementen en uiteindelijk in 2050 10% meer groen en blauwe landschapselementen in het landelijk gebied te realiseren.

ok broedvogels lijden hieronder, uit het onderzoek van Stichting Staring Advies is gebleken dat er een sterke relatie is tussen de dichtheid van landschapselementen en aantal broedvogels.

Het aantal erf- en struweelvogels daalde in 2020 met 3,8%. De Patrijs is sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw met ruim 95% afgenomen. Over het algemeen is er een dalende trend te zien van het aantal struweelvogels. Door de droge dooradering te creëren of onderhouden kun je eraan bijdragen om een leefgebied te creëren voor de 11 opgestelde vogel doelsoorten, waardoor er een toename ontstaat in het aantal erf- en struweelvogels.

1. Zorg voor een dichte en aaneengesloten kruid-, struik- en boomlaag.
2. Zorg ook voor open stukken met korte vegetatie.
3. Zorg voor rijke bloeiende en besdragende struiken, met voedsel voor verschillende diersoorten in zomer en winter. Vlinders, bijen en andere insecten die op de bloeiende struiken afkomen, vormen weer voedsel voor vogels, amfibieën, reptielen en kleine zoogdieren.
4. Laat een aantal bomen (overstaanders) staan bij eindkap, bijvoorbeeld om de 25 meter, niet alleen oudere bomen maar ook bloeiende struiken als meidoorn en sleedoorn.
5. Laat de begroeiing zoveel mogelijk ongemoeid. Dit biedt dekking en overwinterings-mogelijkheden aan veel soorten. Als beheer nodig is, doe dat dan gefaseerd. Spreid het beheer in de ruimte, in overleg met het collectief
6. Laat bomen waar mogelijk zo oud mogelijk worden. Hoe ouder, hoe meer biodiversiteit in de holen, scheuren en kieren.
7. Zorg voor hoekpunten, door bijv. een hek naar een ander perceel niet in de hoek te plaatsen, maar juist iets er naast. In de hoek van het perceel is het microklimaat effect groter en dit is een goede plek voor insecten en vogels.
8. Zorg dat de perceelingangen niet breder zijn dan 5 meter, of dat de boomkronen elkaar nog raken. Dit helpt insecten en vleermuizen om over te steken.
   

De belangrijkste oorzaken van deze afname is het verlies van veilige nesthabitat, uitmaaien en voedselvoorziening voor kuikens. De patrijs leeft voornamelijk in zowel grootschalige als kleinschalige agrarische cultuurlandschappen, met een voorkeur voor open landbouwgebieden. Voorheen kwam de patrijs ook veelvuldig voor in natuurgebieden zoals duinen en heide. In de winter geven patrijzen de voorkeur aan habitats met enige begroeiing, zoals gewasstoppels en grasachtige vegetaties. Ze nestelen vaak onder heggen, hagen, struwelen of in hoge grasachtige vegetaties.

Een goed beschermde nestplaats is cruciaal voor het uitkomen van de eieren, omdat nestpredatie een groot probleem vormt. In de zomer bestaat het dieet van de volwassen patrijzen uit (onkruid)zaden, groene delen van kruiden, grasachtige, granen en vlinderbloemigen. Kuikens zijn in de eerste weken van hun leven volledig afhankelijk van insecten, die voornamelijk worden aangetroffen in habitats met breedbladige onkruiden. In de winter eten patrijzen zaden en groene delen van grasachtigen, granen en vlinderbloemigen.

Een aantal maatregelen om de nestgelegenheid te behouden zijn:

1. Zorg voor voldoende geschikt nesthabitat, zoals structuurrijke grasstroken met polvormende grassen. Hierbij is het belangrijk dat er voldoende dekking wordt gegeven om predatie te voorkomen.
2. Behoud en herstel van kleine landschapselementen, zoals knip- of scheerheggen, struweelhagen, houtsingels en -wallen en andere ruigtes en overhoekjes.
3. Voorkom werkzaamheden zoals maaien tot minimaal 1 september, om nestverstoring te vermijden.

Een aantal maatregelen om de voedselvoorziening te verhogen zijn:

1. Geen gebruik van pesticiden en zware bemesting.
2. Gebruik geen pesticiden in randen van graanakkerland.
3. Zaai inheemse kruidenmengsels in om insectenpopulaties te stimuleren en zorg ervoor dat deze stroken pesticidevrij blijven.
4. Zorg voor voldoende zadenrijke habitats, zoals stoppels van granen en gewassen, die de hele winter blijven staan.
5. Leg wintervoedselveldjes aan en gebruik niet-ontsmet zaaizaad.