Onze huiskat: knuffeldier of meedogenloze jager?

Onderzoekers van Het Kattenkenniscentrum trekken in twijfel dat Nederlandse katten verantwoordelijk zijn voor 18 miljoen gedode vogels, zoals vaak in de media wordt beweerd. Maar twee onderzoekers van Tilburg University zijn overtuigd van de schade die loslopende katten aanrichten onder vogels en willen een verbod op katten die buiten loslopen.  

Onderzoeken naar predatie in weidevogelgebieden laten zien dat de steenmarter de grootste predator is en dat de kat weinig nesten leeghaalt. Dat blijkt uit een samenvattende reportage van predatie-onderzoeken in Friesland en Groningen en camera-onderzoek in Friesland. 

Aangelijnd of binnen

In 2020 ontstond de eerste breed gedeelde ophef over het predatiegedrag van huiskatten. Op basis van de Europese Vogel- en Habitatrichtlijn pleitten ecoloog Chris Smit en jurist Arie Trouwborst voor een verbod op katten die buiten loslopen. De richtlijn stelt namelijk dat EU-lidstaten moeten voorkomen dat beschermde dieren opzettelijk worden gedood. Volgens Smit en Trouwborst is dat voldoende basis voor een rechter om loslopende katten te verbieden. 

Trouwborst publiceerde zijn bevindingen in Journal of Environmental Law. Daarin stelt hij, samen met mede-onderzoeker Han Somsen: “Het is algemeen bekend dat biodiversiteitsverlies een van de meest urgente hedendaagse crises is, zowel in Europa als wereldwijd. Het is ook algemeen bekend dat vrij rondlopende huiskatten een aanzienlijke bedreiging vormen voor de Europese biodiversiteit. Bovendien is het aanpakken van deze bedreiging relatief eenvoudig en goedkoop in vergelijking met het aanpakken van andere oorzaken van biodiversiteitsverlies.”

Cijfers? 

Trouwborst en Somsen komen niet met duidelijke cijfers waaruit de schade door de huiskat voor de Nederlandse biodiversiteit naar voren komt. Dat is ook een groot bezwaar van onderzoekers van het Kattenkenniscentrum, die hun visie op het jachtgedrag van de kat delen. Zij zijn op zoek gegaan naar onderzoeken die de impact van de kat op de vogelstand duidelijk maken. Maar dat lukt niet, want onderzoeken maken gebruik van verschillende meetmethoden en de onderzoeken vinden plaats in uiteenlopende habitats en in diverse landen. Al deze verschillen maken het niet of nauwelijks mogelijk om onderzoeken te vertalen naar de Nederlandse situatie.  

In de Verenigde Staten komt een studie met landelijke cijfers, de onderzoekers schatten dat loslopende huiskatten jaarlijks 1,3-4,0 miljard vogels en 6,3-22,3 miljard zoogdieren doden. Twee derde van deze sterfte wordt veroorzaak door katten zonder eigenaar.

Nestpredatie bij weidevogels 

Er zijn wel cijfers bekend uit predatie-onderzoeken in Friesland en Groningen tussen 2017 en 2021. Hieruit blijkt dat de steenmarter de grootste predator is. Dit verschilt wel van gebied tot gebied en van jaar tot jaar. Zo scoren in 2020 de hermelijn en bunzing hoog met een gezamenlijke predatie van 27% van de gemonitorde nesten. De huiskat wordt in deze rapportage genoemd in het rijtje van overige predatoren.

De Universiteit van Groningen voerde camera-onderzoek uit naar nestpredatie bij weidevogels in het Friese veenweidegebied Idzegea. In dit gebied broeden relatief hoge aantallen weidevogels. In het broedseizoen van 2020 werd bij 106 nesten een camera geplaatst, waarvan 38,7% werd leeggeroofd. De grootste predatoren waren de steenmarter en de bunzing, samen waren zij verantwoordelijk voor 43% van de leeggeroofde nesten. Er werd één nest gepredeerd door een kat. Het is een kleine steekproef en er mogen geen conclusies aan worden verbonden, schrijven de onderzoekers.

Andere maatregelen voorgesteld

Het Kattenkenniscentrum maakt zich zorgen over ingrijpende maatregelen als er een losloopverbod op huiskatten wordt ingevoerd. Zij stellen dat hiermee het welzijn van de kat ernstig wordt benadeeld. Zij zien andere mogelijkheden om de predatie op vogels door katten te verminderen, zoals een chipplicht en castratieplicht. Daarnaast is het goed om eigenaren te informeren over allerlei zaken, waaronder castratie en bijvoeren van schuurkatten. Ook stellen zij voor dat kwetsbare vogelpopulaties kunnen worden beschermd door verschillende maatregelen. Zo vinden zij dat TNRC-organisaties (Trap, Neuter, Return/Relocate en Care) ondersteund moeten worden, die verwilderde katten vangen, castreren, terugplaatsen en verzorgen.