Nieuws - Boerenlandvogels

Terugblik: veldbijeenkomst – Kruidenrijke akkerranden voor functionele agro-biodiversiteit

Tijdens de veldbijeenkomst Kruidenrijke akkerranden op 11 juli 2024 gaf Raymond Klaassen (Grauwe Kiekendief Kenniscentrum Akkervogels) een presentatie over kruidenrijke akkerranden en hun rol in het verhogen van de functionele agro-biodiversiteit.

Noord-Hollands Weidevogelbroedseizoen 2024 geeft turbulent beeld door regen en roofdieren

Duizenden vogels broeden op boerenland. Met agrarisch natuurbeheer en reservaatbeheer werken ruim 1000 boeren, 800 vrijwilligers, vier agrarische natuurverenigingen, jagers/wildbeheereenheden en terreinbeheerders samen om deze te beschermen. Landschap Noord-Holland werft, ondersteunt en leidt vrijwilligers op om de boerenlandvogels te beschermen en te monitoren. Het is cruciaal dat we deze samenwerking met elkaar voortzetten als we de vogels op het boerenland willen behouden.

Help eenden, door minder te doen

Afgelopen zomer ontdekte de brugklasser uit mijn omgeving een onverwachte liefde voor snaterende wilde eenden. Die kwamen zo leuk op de broodkorsten af en hij vond ze zo lief en zo mooi en zo grappig, dat hij nu zelf eenden in de tuin wil en nadenkt over hoe dat dan moet. Ik laat ze liever wild, maar ik begrijp dat enthousiasme wel.

Uitblazen en terugkijken

Zo. Het is juli. Tijd van uitblazen voor iedereen die zich heeft ingespannen voor de weidevogels. Binnenhalen van pompen om die winterklaar weg te zetten is nog een laatste klusje misschien. Bijkomen kan ook goed samengaan met een gezellige zit met je vrijwilligers en veldcoördinator om op een rij te zetten hoe het ging en wat er van te leren valt, nu de herinnering nog vers is. Heeft een plasdras aanpak nodig, omdat er teveel ruigte groeit? Is er ruimte voor een kievitstrook, moet er gesnoeid worden? Bespreek het eens met elkaar.

Het Zwitserse zakmes onder de akkervogels

Tussen al het slechte nieuws over weidevogels en akkervogels is er een klein lichtpuntje: de gele kwikstaart is stabiel met in sommige gebieden zelfs een lichte neiging tot toename. Tenminste één soort waar we geen gestaag dalende trend zien. Zolang er maar genoeg wuivende graanvelden te vinden zijn, kunnen ze veilig broeden en zichzelf en de jongen voeden. Daarmee kiezen ze precies het goede gewas, want daar is het in hun broed- en opvoedperiode rustig, op een enkele langszwiepende spuitboom na.

Pompen of verzuipen

Met al die regen en vooral de grilligheid van de neerslag is dit een voorjaar van hollen en stilstaan en vaak pompen of verzuipen. Als je met haperingen koeien kon weiden of helemaal niet en als je sommige percelen nog niet eens hebt gemaaid, komen deze uitdrukkingen je vast niet vreemd voor.

Biodiversiteit vergroten, ook in de polder!

Het aanplanten van bomen en hagen zijn manieren om als boer de biodiversiteit op de akker te vergroten. In de polder moet je echter rekening houden met het bestemmingsplan ‘open landschap’ en dan zijn dit geen opties. Biologisch akkerbouwer Henk Klompe heeft onder andere een insectenhotel, een individuele behandeling van afvalwater, maait in stroken en doet nog meer om de biodiversiteit van zijn bedrijf in de polder te vergoten.

Publiekssamenvatting Actieplan Akkervogels Flevoland 2024-2033

Hoewel Flevoland de naam heeft veel intensief gebruikt bouwland te kennen, is het (nog steeds) een belangrijke provincie voor enkele karakteristieke akkervogels zoals graspieper, gele kwikstaart, kievit en scholekster. Ondanks vele inspanning om deze soorten te beschermen, komen ze steeds verder in de verdrukking. Extra inspanningen zijn dringend nodig voor de akkervogels in Flevoland.

Kruidenrijk grasland: hoe ontwikkel je geschikt kuikenland?

Het beheerpakket Kruidenrijk grasland, onderdeel van het Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer (ANLb), kent een rustperiode vanaf 1 april tot minimaal 15 juni. Het kruidenrijke gras wordt pas gemaaid als er geen weidevogelkuikens rondlopen. De bloeiende kruiden en grassen bieden veel insecten. En de rustperiode geeft weidevogels voldoende tijd om hun kuikens groot te brengen tot ze vliegvlug zijn.

Terugblik: BoerenNatuur Kennisuur – De Velduil terug in boerenland

De velduil wordt door Romke Kleefstra, senior veldmedewerker bij Sovon Vogelonderzoek Nederland, beschreven als een zeldzame nomade die af en toe broedt in het agrarisch gebied in Nederland. Kleefstra leerde de velduil kennen tijdens zijn veldonderzoek in het waddengebied. Toen grote aantallen velduilen in 2014 opeens neerstreken in het agrarisch gebied in Fryslân, werd hij betrokken bij het tellen en beschermen en onderzoeken van deze mysterieuze boerenlandvogel.

Maaien met weidevogelverstand

Eindelijk droogt het land op en kan er wat gebeuren. Fijn om die eerste snede eindelijk binnen te kunnen halen en fijn dat de koeien dan eindelijk de wei in kunnen. Oempf! Dat wordt heel spannend voor de weidevogels. Grutto’s, tureluurs en slobeenden zitten nog op het nest. Voor de grutto’s in westelijk Nederland zijn sinds vorige week de kuikens aan het uitkomen, in het noorden de meeste(n) volgende week. Juist die piepjonge beestjes drukken zich in het gras bij gevaar en dan is het heel moeilijk om ze op tijd te zien.

Biologisch telen met strokenteelt

Het akkerbouwbedrijf van familie Dun schakelde in 2018 gedeeltelijk over naar biologisch, waaronder strokenteelt. Nu gebruiken ze stroken van boekweit om bonenteelt te beschermen tegen de bonenvlieg en opstuivend zand.

Poekie de (boerderij)kat eet kuikens, echt waar

Wat moet ik nog zeggen over dit voorjaar? We hebben te maken met een voorjaarsmoesson. Een paar echt fanatieke weiders hebben de koeien kunnen weiden, maar tussendoor ook al weer één of twee keer opgestald. In sommige natte veenweidegebieden is nog geen koe buiten geweest. Vorige week en deze week komen er weer bakken water en intussen staat het gras maar te groeien en kun je er nog steeds niet bij.

Beweiding waardevol voor weidevogels

Weidevogels hebben baat bij beweiden, dat levert de vogels voeding en beschutting. Ook is er minder verlies aan nesten en kuikens bij beweiding dan bij maaien. Ook in kruidenrijk grasland vinden de weidevogels voedsel en schuilplekken.

Onderwijsbijeenkomst Boerenlandvogels

Op 1 februari werd de Onderwijsbijeenkomst Boerenlandvogels gehouden bij Aeres MBO Barneveld. Tijdens deze dag kwamen diverse docenten en betrokkenen uit het groen onderwijs (MBO en HBO) bijeen met als doel om kennis te delen over boerenlandvogels, om lesmateriaal met elkaar te delen, maar bovenal: om te bepalen wat nodig is om het thema boerenlandvogels nog beter te verwerken in huidige opleidingen.

Onderzoek naar de weidevogelstand; predatie en vegetatie doen ertoe

De provincie Zuid-Holland spant zich, samen met de partners van het Actieplan Boerenlandvogels, in om de terugloop van het aantal weidevogels te stoppen. Om meer inzicht te krijgen in de oorzaken van de terugloop, zijn de afgelopen jaren meerdere onderzoeken uitgevoerd.

Voorweiden als 't effe kan

Afgelopen winter was geen winter en februari was zo zacht dat het gras begon te groeien. Vaak was het zelfs lang najaarsgras dat gewoon verder groeide. Op veel plekken staat nu al een prima weidesnede waar je qua lengte heel best koeien in zou kunnen weiden, ware het niet dat het daar veel te nat voor is. Het is klimaatverandering wat de klok slaat, we zien steeds vaker die zachte najaren (met veel regen) en zachte winters en grillige maart-roert-zijn-staart taferelen in het voorjaar.

Beweiding is winst voor weidevogels

Nederland is trots op iconische weidevogels zoals de grutto, tureluur en kievit. Toch gaat het niet goed met de populaties van de meeste weidevogelsoorten. Met beweiding is op dit gebied veel winst te behalen, stelt Nyncke Hoekstra van het Louis Bolk Instituut. “Beweiding is een belangrijk onderdeel van weidevogelbeheer, maar altijd in samenhang met andere opties”, zegt Hoekstra in het Groen Kennisnet-webinar met het thema 'Weidevogels en weidegang'.

Terugblik: BoerenNatuur Kennisuur – Tureluurs: Je wordt het er niet van…, maar wel wijzer!

Tureluurs zijn de underdogs van de weidevogels. De afgelopen decennia is veel onderzoek gedaan naar grutto’s, kieviten en scholeksters, maar over tureluurs weten we nog relatief weinig. Opvallend is dat het minder slecht gaat met de Nederlandse broedpopulatie tureluurs in vergelijking tot andere typische steltlopers onder de weidevogels. Maar waar komt dat door? En hoe kunnen we in het (agrarische) natuurbeheer meer oog hebben voor deze soort?

Terugblik: BoerenNatuur Kennisuur – De Steenuil

De steenuil is een van de soorten die voorheen heel algemeen was, maar nu als kwetsbaar staat aangemerkt op de Rode Lijst van Nederlandse Broedvogels. De soort houdt van een kleinschalig halfopen landschap met fruitbomen, knotwilgen en afwisselend extensief beheerde graslanden en kort begraasde weides. Dit kleinste uiltje van Nederland is ontzettend honkvast en elk individu heeft een eigen karakter.

Plas-dras, maar niet te ruig

Het is nog geen voorjaar, maar vol verwachting kijken we al naar de lucht en het land, waar straks die prachtige weidevogelgeluiden weer gaan klinken. Met de neerslag die er bij dit kwakkelweer valt, komt er vanzelf water in je volvelds plas-dras of greppel plas-dras. Zet de greppel maar dicht met een bocht omhoog aan de uitloop om het op te sparen. Later komen er vast nog kansen om de pomp er voor 1 april wel bij te krijgen. Kies daar een goed moment voor en doe het zo mogelijk met een quad in plaats van een trekker.

Sloten schoon houden met oog voor flora en fauna

Nederland telt ruim 300.000 kilometer aan sloten die onderhouden moeten worden voor een goede aan- en afvoer van water. Bij ecologisch slootschonen hebben beheerders oog voor flora en fauna in de sloot. Ze combineren een juiste werkwijze met het juiste materieel, zodat diertjes kunnen overleven en een deel van de waterplanten verder kan groeien.

Recept tegen de koppijn

Hebben jullie ook zo genoten van die grote troepen kieviten overal? Met duizenden tegelijk aan het foerageren op de natte weilanden, of gewoon rustend met de snavels in de wind. Het waren er vermoedelijk zoveel omdat ‘onze’ vogels gezelschap kregen van trekkers uit het noorden en oosten. Na de korte vorstperiode mis ik ze ineens, de kou heeft ze vast een eind naar het zuiden gedreven.

Winters voedsel voor akkervogels

In de winter hebben akkervogels het moeilijk om voldoende voedsel te verzamelen, er zijn weinig zaden van granen en onkruiden beschikbaar voor de dieren. Met een aantal maatregelen kunnen deze vogels in de winter toch op akkers terecht voor hun voedsel.

Dit wil ik even gezegd hebben

Elk jaar een hoogtepunt om naar uit te kijken: het Jaarbericht Weidevogels in Friesland. De Bond van Friese vogelwachten (BFVW) heeft dan uit alle hoeken van de provincie die de gegevens over het weidevogelseizoen verzameld en geeft er duiding aan. En dat is smullen! Want met cijfers weet je meer.

Longread: Kennisdag Boerenlandvogels 2023

Na de kennisdag in 2022 was de vraag naar een vervolg groot. Op 12 oktober 2023 ontvingen we een kleine honderd deelnemers bij De Dyck in Woubrugge. Een divers gezelschap van o.a. boeren, agrarische collectieven, terreinbeheerders, vrijwilligers, onderzoekers en andere betrokkenen bij boerenlandvogels nam deel aan deze dag in het teken van kennis uitwisselen, inspireren & leren van elkaar en netwerken. Lees de samenvatting van de dag en klik via de buttons door naar de workshop presentaties.

Weidevogelbeheer populairste vorm van agrarisch natuurbeheer

Maatregelen voor weidevogels vormen de populairste vorm van agrarisch natuur- en landschapsbeheer. Er vond op ruim 6% van het totale agrarische areaal (104.000 hectare) enige vorm van agrarisch natuurbeheer plaats. Het grootste deel van het areaal (circa 80%) werd beheerd voor weidevogels. In 2022 waren er 40 agrarische collectieven, met ruim 11.000 leden. Het aantal collectieven verschilt per provincie. Zo is er in Flevoland, Limburg, Zeeland en Drenthe één collectief voor de gehele provincie, terwijl Zuid-Holland er bijvoorbeeld acht telt. Dat staat te lezen in het rapport de Staat van Landbouw, Natuur en Voedsel; editie 2023.

Scholekster doet 't nét even anders

Ze zijn lekker fel en kunnen met veel herrie over je hoofd scheuren. Ik zie ze ook opvallend vaak in bermen vlak langs de weg naar voedsel zoeken en rusten. Voor een auto spatten ze weg, vertrouwend op hun snelheid. Aan schutkleur hebben ze maling, gewoon pikzwart en helderwit met felrode snavel en poten. Ja, scholeksters hebben iets grappigs en tegendraads, vind ik (Friezen noemen hem ‘Bonte Piet’ of Strandkievit). Je ziet ze op ‘rare’ plekken broeden, zoals bedrijventerreinen, tussen treinrails en op daken in de stad. In een knotwilg of juist op een verweerde hekpaal met een holle bovenkant. En wat kieviten en grutto’s nalaten doen zij wel: insecten, wormen en kevers vangen voor hun kroost.

Miniserie ‘Volg de reis van de Grutto’

In de documentaire ‘Grutto!’ vertelt Gouden Kalfwinnaar Ruben Smit het verhaal van de grutto. De film over de nationale vogel van Nederland verscheen in het najaar van 2023 als miniserie op NPO en is terug te kijken via NPO start.

Grauwe kiekendief, gaaf verhaal

Het werd tijd dat ik mijn plekje ging veroveren. De Weidevogelman zie je hier regelmatig voorbij komen, maar die heeft het alleen maar over …. weidevogels. Wat dacht je van al dat andere moois dat vliegt in de weilanden, op de akkers en boerenerven. En ik kan meteen beginnen over een succesnummer!

Kievit wil vocht, insecten en weidegang

Grote troepen kieviten zie je in de weilanden en soms ook mooi dwarrelend erboven. Wat een prachtige, heldhaftige vogeltjes zijn het toch. De vogels die hier hebben gebroed krijgen versterking van kieviten uit noordelijke en oostelijke streken. Hier is veel grasland met sappige wormen en emelten. Spreeuwen en meeuwen profiteren er ook van. Af en toe spotten we wulpen en regenwulpen die op doortrek zijn en goudplevieren.

Vliegvlug maar niet heel vlug

Zo, het 15 juni hooi is binnen en de polsstokken en de drones kunnen weer opgeborgen. Het weidevogelseizoen is klaar, toch? Voor de jonge grutto’s en tureluurs eigenlijk nèt niet.

Graag meer dan een snufje van dat

Kampeerders balen van regen en wind, boeren zijn blij en opgelucht. In het weidevogelseizoen ging het met het weer ook alle kanten op. Vogels en kuikens hadden het tot en met mei goed, maar in de kwetsbare periode voor opgroeiende kuikens in juni, werd het te heet en te droog. ‘Na het maaien zo mogelijk bevloeien, of tenminste een greppel volzetten’ en ‘laat de plasdrassen langer staan’ klonken de adviezen toen.

100.000 euro voor versterking van plasdras in weidevogelgebieden

Het Samen Voor Biodiversiteit Innovatiefonds steunt dit jaar projecten die versterking en uitbreiding van plasdras gebieden als doel hebben. Dit is mogelijk door de samenwerking van Stichting Deltaplan Biodiversiteitsherstel en het Dinamo Fonds, dat hiervoor € 100.000 beschikbaar stelt. Vanaf 28 augustus kunnen aanvragen voor versterking van de natuurkwaliteit van bestaande of aanleg van nieuwe plasdras gebieden worden ingediend via het Innovatiefonds.

Terugblik: BoerenNatuur Kennisuur – De Scholekster

Op donderdag 8 mei 2023 gaf Magali Frauendorf, postdoctoraal onderzoeker bij de Swedish University of Agricultural Sciences, een presentatie over haar promotieonderzoek naar de drukfactoren op in het binnenland broedende scholeksters. Waarom is het broedsucces in het agrarisch gebied zo laag? En is er ook een effect van de lichaamsconditie waarin de vogels het overwinteringsgebied verlaten?